CDA-lijsttrekker Henri Bontenbal kreeg het maandagavond stevig voor de kiezen in Nieuwsuur, toen Mariëlle Tweebeeke hem confronteerde met de omstreden Bedrijfsopvolgingsregeling (BOR). Ondanks felle kritiek van experts en signalen van belangenverstrengeling bleef Bontenbal de regeling verdedigen.
Miljoenensteun voor rijke families
De BOR – goed voor zo’n half miljard euro per jaar – zorgt ervoor dat ondernemers bij het overdragen van hun bedrijf nauwelijks schenk- of erfbelasting hoeven te betalen. Oorspronkelijk bedoeld om kleine familiebedrijven zoals bakkerijen of fietsenmakers overeind te houden, blijkt uit onderzoek van het CPB dat vooral grote vermogende families profiteren van de regeling.
Volgens het planbureau beschikt 75 procent van de bedrijven die de regeling toepast gewoon over voldoende liquide middelen om normaal belasting te kunnen afdragen.
Bontenbal erkende die cijfers, maar zette daar een ideologische verdediging tegenover. “Wij zien dat dat soort bedrijven, met name familiebedrijven, altijd bezig zijn met de lange termijn, veel meer dan andere bedrijven. We zien ook dat het de bedrijven zijn die lokaal bijvoorbeeld de sportclubs ondersteunen”, aldus de CDA-leider. “Dus we hebben altijd een warm hart voor familiebedrijven.”
Lobby van Bavaria en de CDA Business Club
De discussie kreeg een ongemakkelijke wending toen Tweebeeke het lobbywerk rondom de BOR ter sprake bracht. Prominent in die lobby is Peer Swinkels, CEO van bierbrouwer Bavaria en tegelijkertijd lijstduwer en actief lid van de CDA Business Club – een organisatie die volgens haar eigen website ‘exclusieve toegang’ biedt tot CDA-politici. Swinkels profiteert als eigenaar van een groot familiebedrijf rechtstreeks van de regeling.
Toen Tweebeeke de hamvraag stelde – “Bent u gezwicht voor de lobby?” – reageerde Bontenbal stellig: “Nee, ik zwicht voor geen enkele lobby. Ik laat me niet beïnvloeden door grote bedrijven. Mijn verkiezingsprogramma wordt niet geschreven door Bavaria.” Hij benadrukte dat het partijprogramma tot stand kwam via een onafhankelijke commissie, zonder inmenging van zakelijke belangengroepen.
Eerder reconstrueerde NRC hoe de regeling, oorspronkelijk bedoeld voor kleinere ondernemers, door invloedrijke lobbygroepen – waaronder bierbrouwer Bavaria – is opgerekt tot een fiscaal voordeel voor erfgenamen van rijke families. Critici stellen dat de regeling daarmee vooral grote, kapitaalkrachtige familiebedrijven bevoordeelt, terwijl juist zij doorgaans voldoende middelen hebben om erfbelasting zonder problemen te voldoen.
Opvallend is dat niet iedereen binnen het CDA achter de brede toepassing van de BOR staat. Voormalig CDA-staatssecretaris van Financiën Marnix van Rij sprak zich eerder uit voor versobering. Ook op het CDA-partijcongres werd geprobeerd de regeling te beperken tot kleinere familiebedrijven, maar dat voorstel werd weggestemd.
Ondanks dat, staat het CDA-verkiezingsprogramma nog altijd vierkant achter de regeling én de recente uitbreiding ervan. Die uitbreiding, geïnitieerd door CDA-Kamerlid Inge van Dijk, zorgt ervoor dat ook achterkleinkinderen van ondernemers fiscaal vriendelijk het familiebedrijf kunnen overnemen.
‘Waarom luistert u niet naar de experts?’
Het ongemakkelijkste moment kwam toen Tweebeeke Bontenbal wees op de kritiek van vrijwel alle relevante instanties: het CPB, de Belastingdienst, het ministerie van Financiën én zelfs de Europese Commissie, die de regeling onder de loep neemt vanwege mogelijke staatssteun. “U zegt altijd waarde te hechten aan experts. Waarom luistert u in dit geval niet naar al die adviezen?” vroeg ze.
Bontenbal hield voet bij stuk. “Omdat er ook onderzoeken zijn die laten zien dat familiebedrijven juist veel goeds doen. Voor hun werknemers, de buurt en op het gebied van duurzaamheid.” De inhoudelijke tegenargumenten – dat het doel van de regeling wordt voorbijgeschoten en ongelijkheid wordt vergroot – schoof hij daarmee terzijde.