In de troonrede van koning Willem-Alexander werd dinsdag stilgestaan bij de kwetsbare positie van het demissionaire kabinet. De koning sprak in de Koninklijke Schouwburg over de dagelijkse zorgen van Nederlanders, maar politiek verslaggever Arjan Noorlander noemt het vooral ‘een keiharde tik op de vingers’ voor hoe Den Haag de afgelopen periode heeft gefunctioneerd.
Smalle basis na vertrek PVV en NSC
Koning Willem-Alexander wees in zijn troonrede op de beperkte positie van het kabinet nu de PVV en NSC zich hebben teruggetrokken. “Het werk van het kabinet rust op een zeldzaam smalle basis van de Staten-Generaal. Het kabinet beseft terdege dat nauw overleg nodig is om resultaten te kunnen boeken. Tegelijkertijd kennen de dagelijkse zorgen van de mensen over werk, wijk en woning geen pauzeknop.”
Hij schetste de thema’s die voor veel Nederlanders het meest urgent zijn. “Mensen willen een inkomen waarmee ze het einde van de maand halen, een veilige en vertrouwde woonomgeving en een huis voor zichzelf en hun kinderen. Voor jongeren is hun eigen woonruimte een cruciale stap op weg naar zelfstandigheid. Iedereen wil ook, heel concreet en dichtbij, kunnen rekenen op goede en toegankelijke zorg, op een sociaal vangnet als het leven even tegenzit en op onderwijs dat kinderen allereerst de basisvaardigheden leert. Dat zijn onderwerpen die mensen primair bezighouden.”
Tik op de vingers
Volgens Arjan Noorlander zat er een duidelijke boodschap achter die woorden. “Hij zegt het netjes, maar eigenlijk hoor ik toch vooral een keiharde tik op de vingers voor hoe de politiek afgelopen periode heeft gefunctioneerd, namelijk niet. Hij zegt eigenlijk, als ik het wat huiselijker zou zeggen: ‘Jongens hier in dit gebouw en rond het kabinet, doe nou een beetje normaal en ga eens problemen oplossen in plaats van alleen maar tegenover elkaar staan.’”
De verslaggever wijst erop dat dit voortdurende gekibbel de directe aanleiding was voor de val van het kabinet. “Het gevolg van dat tegenover elkaar staan is wel dat het kabinet gevallen is, dat het nog maar 32 zetels heeft in het parlement. En dat het kabinet dus echt met uitgestoken hand naar het parlement moet in de komende periode, om nog iets voor elkaar te krijgen. Aan het begin van de troonrede zat ook die boodschap: ‘Alsjeblieft Kamer, help ons een beetje.’”
Weinig nieuwe plannen
Toch viel Noorlander vooral op wat er níet in de troonrede stond: oplossingen. “Daar komen ze niet aan toe, want het kabinet is gevallen. De begroting is beleidsarm. Daarna hoorde je het kabinet ook vooral allerlei lopende zaken opnoemen, weinig nieuwe initiatieven, dat kan het kabinet gewoon simpelweg niet meer doen.”
De troonrede, vindt hij, legde vooral de verantwoordelijkheid bij de Kamer en de partijleiders neer. “Het is nu echt aan de Kamer en aan de partijleiders, en aan de verkiezingen om daar nieuw beleid voor uit te zetten. In die zin was dit een tik op de vingers voor de politiek. ‘Jongens, jullie hebben er een zootje van gemaakt.’”
Lege troonrede
Het oordeel van Noorlander bij de NOS is hard: “Het was daardoor ook een lege troonrede, want nieuw beleid, nieuwe plannen om de problemen echt op te lossen die daar terecht werden opgesomd, die zijn er niet meer.”