De verhoudingen tussen Donald Trump en de BBC dreigen opnieuw te escalren, nadat duidelijk is geworden dat Rutger Bregman in zijn aankomende Reith-lezingen scherpe vergelijkingen trekt tussen Trump en fascisme. Het Witte Huis reageert boos, terwijl de BBC al midden in een zware interne crisis zit.
Wat zijn de Reith-lezingen?
De Reith-lezingen bestaan sinds 1948 en vormen een van de meest prestigieuze intellectuele podia van de BBC. Ze zijn vernoemd naar John Reith, voormalig directeur van de omroep, die vond dat radio en later televisie de samenleving moesten verrijken. Elk jaar wordt één prominente denker gevraagd om een reeks lezingen te geven over een zelfgekozen, maatschappelijk relevant thema.
Eerdere sprekers waren onder anderen Bertrand Russell, J. Robert Oppenheimer, Stephen Hawking en Hilary Mantel. De lezingen worden uitgezonden op BBC Radio 4 en later wereldwijd via de World Service. De inhoud is altijd de verantwoordelijkheid van de spreker, niet van de BBC, en na afloop volgt een publiek debat.
Dit jaar is het de beurt aan Bregman, die vier lezingen heeft opgenomen in Londen, Liverpool, Edinburgh en de Verenigde Staten. De serie wordt vanaf 25 november uitgezonden.
‘Een tijd van monsters’
Volgens aanwezigen bij de eerste lezing, met de werktitel Een tijd van monsters, spaarde Bregman de Amerikaanse president niet. Hij zou duidelijk hebben gemaakt dat Trump volgens hem een van de ‘monsters’ van deze tijd is. Ook noemde hij Nigel Farage en techmiljardairs als Elon Musk ‘een beetje fashy’ (fascistisch-georiënteerd).
Bregman trok parallellen met de jaren dertig en stelde dat de huidige politieke spanningen in de VS overeenkomsten vertonen met de pre-fascistische dynamiek uit die periode. Een aanwezige meldt dat er gejuich klonk toen Bregman waarschuwde dat de wereld ‘op de rand van neo-fascisme’ staat en pleitte voor een morele campagne ‘zoals die tegen de slavernij’.
Binnen de BBC wordt volgens Britse media besproken of sommige passages moeten worden aangepast om verdere escalatie te voorkomen, al benadrukt de omroep dat Reith-lezingen traditioneel de visie van de spreker weergeven.
Witte Huis reageert furieus
In Washington is de verontwaardiging groot. Steven Cheung, communicatiedirecteur van het Witte Huis, noemt Bregman een ‘doorgedraaid anti-Trump-individu’. Volgens hem is het ‘geen verrassing’ dat de BBC iemand met zo’n uitgesproken anti-Trump-profiel heeft ingehuurd, omdat de omroep volgens hem al vaker Trumps woorden zou hebben gemanipuleerd.
Trump kondigde onlangs aan de BBC te willen aanklagen voor één tot vijf miljard dollar. Dat heeft alles te maken met eerdere uitzendingen waarin zijn toespraken rond de gebeurtenissen van 6 januari 2021 zo waren gemonteerd dat het leek alsof hij opriep tot geweld. De BBC bood excuses aan, maar weigerde schadevergoeding. Newsnight had eerder een soortgelijke montage gemaakt.
Enorme crisis bij de BBC
De rel rond Bregman komt bovenop een ongekende crisis binnen de BBC. De omroep werd de afgelopen jaren geconfronteerd met zware schandalen, variërend van het dossier rond presentator Jimmy Savile tot een vermeend antisemitische socialmediapost van Gary Lineker.
De recente onthullingen over de gemanipuleerde Trump-fragmenten bleken de druppel: zowel BBC-directeur Tim Davie als hoofd nieuws Deborah Turness stapten de afgelopen weken op. Critici wijzen op een vermeende linkse voorkeur binnen de omroep. Nigel Farage, partijleider van Reform UK, noemde de BBC zelfs ‘ziek’ en pleit voor drastische hervormingen.
Bregmans bredere politieke visie
Bregman staat al langer bekend als een uitgesproken progressieve denker. Hij pleit voor een universeel basisinkomen (al gaf hij onlangs toe dat experimenten daarmee teleurstellend blijken), een werkweek van vijftien uur en open grenzen. In interviews waarschuwde hij voor ‘de echte kans op een autoritaire doorbraak’ in de VS en omschreef hij de politieke strijd daar als een gevecht tussen ‘goed en kwaad’.
Zijn confrontatie met Tucker Carlson in 2019 blijft beroemd: toen Bregman Carlson erop wees dat hij ‘een miljonair betaald door miljardairs’ was, ontplofte de presentator en noemde hem een ‘hersenloze mafkees’.
BBC twijfelt over aanpassing van de uitzendingen
De opgenomen lezingen staan klaar voor uitzending, maar bronnen binnen de omroep vrezen dat de kritiek op Trump voor een diplomatiek conflict kan zorgen. Volgens media wil Trump het onderwerp bespreken tijdens een geplande call met de Britse premier Keir Starmer.
Ondanks de interne twijfel benadrukt een BBC-bron dat de Reith-lezingen bedoeld zijn als platform voor onafhankelijke denkers ‘vanuit de hele politieke breedte’. De meningen die erin worden uitgesproken zijn nooit die van de BBC zelf.