In de rechtszaak over de moord op de zeventienjarige Lisa gaat veel aandacht uit naar de identiteit van de verdachte. Over feitelijke informatie zoals zijn naam en afkomst bestaat nog geen zekerheid. Wel is duidelijk dat hij verbleef in een asielzoekerscentrum in Amsterdam. De moeder van een ander femicideslachtoffer benadrukt echter dat ook ‘oer-Hollandse mannen’ daders kunnen zijn van vrouwenmoord.
Dinsdagochtend was de pro forma-zitting tegen de verdachte van de moord op Lisa, die wordt aangeduid als Chris Jude maar zichzelf liever Desmond noemt. Het OM meldde dat DNA van de verdachte is gevonden op zowel een eerder verkrachtingsslachtoffer als op de vermoorde Lisa. In zijn kluisje lag een mes met haar DNA en nabij haar lichaam werd een hoesje gevonden met haar bloed en zijn DNA. De verdachte zegt zich niets te herinneren. Zijn voorarrest is verlengd tot 11 februari.
‘Kan ook een blanke idioot zijn’
Op de Facebook-pagina van de NOS reageerde een persoon op nieuws over de rechtszaak: “Lisa is het slachtoffer geworden van een idiote eenling. Dit had net als de meeste femicide gewoon een blanke idioot kunnen zijn. Hoop dat hij een passende straf krijgt.” Daarop wordt gereageerd door Monique Hertgers-ten Have, de moeder van een femicideslachtoffer uit 2023. “Klopt: onze Sanne is vermoord door de oer-Hollandse Frank, die hun scheiding niet kon accepteren. Het is een levenslang leed voor alle naasten van Sanne. Mijn hart gaat uit naar de familie van Lisa”, schrijft ze.
“Mensen die blijven roepen dat het ‘altijd asielzoekers’ zijn, kunnen op deze manier blijven wegkijken. Wij kennen inmiddels veel nabestaanden van femicideslachtoffers, en in al die gevallen waren het oer-Hollandse mannen. Het zijn niet alle mannen, maar het is wél altijd een man. Deze daders komen – net als de slachtoffers – uit alle lagen van de samenleving, uit alle culturen”, maakt Monique duidelijk.
Een ander reageert: Was dat ‘kanspareltje’ niet binnengekomen, dan had Lisa misschien nog geleefd.” Monique stelt daarop: “Was onze Sanne de oer-Hollandse Frank niet tegengekomen, dan had ook zij nog geleefd. Zet jij je óók in tegen femicide wanneer de dader een Nederlander is? Want zo klinkt je toon nu niet. Femicide komt in álle culturen voor. Dat is mijn punt.”
Weer iemand anders condoleert Monique, om eraan toe te voegen: “Het kan in alle lagen en culturen voorkomen, maar laten we realistisch zijn. Een lagere sociaaleconomische status, een andere kijk op man-vrouw verhoudingen (…) De kans onder niet-Westerse allochtonen is gewoon een stuk groter, en dat zie je terug in de cijfers.”
Monique kiest er toch voor om de aandacht elders te leggen. “Het gaat om macht over de vrouw; het is gendergerelateerd en er bestaan meerdere definities. Vaak gaat er een patroon aan vooraf, de zogenoemde rode vlaggen, en dan heb je het in veel gevallen over een (ex-)partner, zoals bij Sanne.”
“Lisa was een jonge vrouw die is overmeesterd door een man — een enorm en onvoorstelbaar leed. Mijn punt is dat de meeste reacties zich uitsluitend richten op het feit dat hij een asielzoeker is, terwijl het zou moeten gaan over het feit dat een man een jonge vrouw heeft vermoord. Dat is niet cultuurgebonden”, aldus Monique.
Moord op Sanne Hertgers
Haar dochter Sanne werd op 8 oktober 2023 op 31-jarige leeftijd vermoord door haar ex-partner Frank, met wie ze tien jaar samen was geweest. Volgens haar ouders Wim en Monique waren er al jarenlang duidelijke signalen van controle en manipulatie. In het Algemeen Dagblad vertelde Wim eerder deze maand: “Tien jaar lang waren er rode vlaggen.” Die controle begon volgens hem subtiel: “Hij beheerde haar bankpas, haar financiën, hield haar de hele dag in de gaten.” In de sportschool stond hij bekend als ‘de schaduw van Sanne’. Ook dreigde hij herhaaldelijk met zelfdoding: “Als jij bij me weggaat, dan wil ik niet meer leven”, zei hij.
Sanne woonde begin 2023 voor het eerst op zichzelf, maar haar ex-partner bleef haar volgen en onder druk zetten. In gesprek met Pointer zei Wim in maart dat Frank ‘continu door haar telefoon scrolde’ en haar dwong tot seks. Hij noemde hem ‘compleet gestoord’ en iemand die ‘erop kickt een sterke vrouw onder de duim te krijgen’. Vier dagen voor haar dood waarschuwde Wim haar nog om hem niet binnen te laten. Sanne reageerde: “Je bent hartstikke gek! Hij is een zachtgekookt ei, hij zal mij nooit wat aandoen.”
Op 8 oktober 2023 ging het mis. Frank kwam haar woning binnen en doodde haar met haar eigen broodmes. Daarna pleegde hij zelfmoord. Wim vond beiden samen ontkleed op bed. “Hij heeft zijn dreigement waargemaakt. Die beeltenis gaat nooit meer van je netvlies af”, zei hij tegen het AD.
Sinds haar dood zetten Wim en Monique zich onvermoeibaar in om femicide zichtbaar te maken. In hun zelfgebouwde bioscoopbus tonen ze de film Het ligt aan mij en leggen ze uit hoe controle, isolatie en intimidatie vaak voorafgaan aan vrouwenmoord. “Femicide begint niet bij moord. Het begint bij controle”, waarschuwen ze.