GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans kreeg dinsdagavond in Nieuwsuur stevige kritiek van presentator Jeroen Wollaars. In een gesprek over natuur en klimaat werd hij geconfronteerd met afgezwakte ambities van zijn partij, en uitspraken uit het verleden die moeilijk te rijmen zijn met het huidige verkiezingsprogramma.
Onrust binnen de groene achterban
Wollaars stelt dat Timmermans als Eurocommissaris harder van stapel liep dan hij nu in Nederland kan waarmaken. De klimaatambities lijken getemperd.Timmermans weerspreekt dat hij destijds te ver is gegaan: “In de omstandigheden die toen golden – dit was voor de oorlog – leek dit haalbaar. We hebben er altijd een meerderheid voor gekregen in het Europees Parlement, ook met rechtse partijen.”
Volgens hem zijn de doelstellingen sindsdien niet veranderd, maar dwingen de gevolgen van de oorlog tot een ander tijdspad. “Onze doelstelling is hetzelfde, maar er is in de afgelopen jaren door die oorlog ook wel veel tijd verloren. Je moet je afvragen of je die termijnen nog wel kan halen. Door de oorlog is de energieprijs enorm door het plafond geschoten. Dat men daarop reageert, vind ik logisch. Tegelijkertijd blijft de doelstelling hetzelfde. Alleen het tijdspad wordt aangepast”, aldus Timmermans.
Politiek verslaggever Arjan Noorlander schetst daarna het groeiende ongenoegen binnen de voormalige GroenLinks-achterban, waar zorgen leven dat het activistische karakter van de partij ondergeschikt is geraakt aan de sociaaldemocratische toon van de fusie. De partij zou minder radicaal zijn, minder uitgesproken. “De klimaatproblemen verdwijnen niet met geopolitieke of economische problemen”, merkt Noorlander op.
Er zou intern ‘gemopperd’ worden dat de prominente klimaatwoordvoerders pas terug te vinden zijn vanaf plek 10 op de kandidatenlijst, met Sjouke van Oosterhout. De bekendste klimaatwoordvoerder staat op plek 12: Suzanne Kröger. Zelf staat Timmermans weliswaar op plek 1, maar hij snijdt het klimaat minder vaak aan dan voorheen. Dat wringt, zeker na een Europese campagne die volledig in het teken stond van de Green Deal.
GroenLinks-standpunten verdwenen
Begrijpt Timmermans de zorgen? “Ik krijg juist veel steun uit GroenLinks voor het beleid dat we hebben ingezet. Dit verkiezingsprogramma is ook met een overweldigende meerderheid van de leden van mijn partij vastgesteld. Arjan heeft kennelijk een aantal mensen gesproken die zich zorgen maken, maar in de meeste toespraken die ik houd, gaat het juist over het klimaat. Waarom denken jullie dat ik hier zit? Ik ben vader en grootvader. Mijn grootste zorg is dat we onvoldoende doen aan het klimaat, en dat we te weinig doen om onze internationale veiligheid te waarborgen. Dat is wat mij dag in, dag uit motiveert.”
Als Wollaars de partijleider confronteert met enkele concrete klimaatplannen – het uitroepen van een klimaatnoodtoestand, de aanleg van 100.000 hectare nieuwe natuur en invoering van een vleestaks – denkt Timmermans eerst dat het hun eigen programma betreft. “Dit zijn onderwerpen die we al jaren naar voren brengen. Dus dat zal wel ons programma zijn”, zegt hij. Dat blijkt niet zo. Het gaat om het oude programma van GroenLinks. In het huidige gezamenlijke verkiezingsprogramma zijn deze voorstellen nergens te bekennen.
Wollaars is verbaasd. “Waarom zijn die punten verdwenen? Waarom geen vleestaks?” Timmermans stelt dat de partij heeft gekozen voor andere vormen van ‘omgaan met de prijzen van consumptie’, zoals een slachtheffing van 16 cent per kilo vlees. Hij wijst op de betaalbaarheid voor mensen met een smalle beurs en op het belang van een rechtvaardige transitie voor boeren. “We willen de sector helpen naar een ander productiemodel.”
Achterban wíl vleestaks, partij laat het liggen
Toch blijkt uit een Ipsos-peiling dat juist de achterban van de fusiepartij voorstander is van een vleestaks: 70 procent van de PvdA-kiezers en zelfs 82 procent van de GroenLinks-kiezers steunt het idee. Wollaars vraagt zich af waarom Timmermans dan toch afziet van zo’n maatregel. Timmermans wijst op bredere doelen: de agrarische sector hervormen, piekbelasters uitkopen en boeren belonen voor natuurbescherming.
Over het verdwijnen van het natuurplan – 100.000 hectare extra – zegt hij: “Onze topprioriteit is nu het herstel van bestaande natuur met het wegnemen van factoren die leiden aan schade aan de natuur. Nederland heeft een van de kwetsbaarste natuurgebieden van Europa. De biodiversiteit is ver teruggelopen en dat begint onze volksgezondheid te raken. We moeten maatregelen nemen om die enorme uitstoot rond natuurgebieden snel te verminderen. Dat is goed voor de economie en goed voor het natuurherstel.”
De cijfers botsen met de ambities
Maar juist dat natuurherstel blijkt een financiële opgave. Uit onafhankelijk onderzoek, onder meer door Arcadis en Berenschot, blijkt dat er tot 2035 zeker 20 miljard euro nodig is om aan de Europese natuurherstelwet te voldoen. GroenLinks–PvdA begroot in zijn programma slechts 2 miljard expliciet voor natuur, en zelfs met brede definities – uitkopen van boeren en subsidies voor bioboeren – blijft de helft van het bedrag ongedekt.
Timmermans wijst echter op zijn plannen om te investeren in openbaar vervoer en autorijden te ‘beprijzen’. Wollaars wil dat Timmermans bij ‘natuurherstel’ blijft. “Hallo!”, antwoordt Timmermans. “Natuurherstel krijg je als je minder CO2 uitstoot. We gaan ook veel strenger zijn op het brengen van pesticiden in de natuur, dat heeft ook een grote invloed op het herstel. Het hoeft dus niet allemaal om geld te zijn.” Ook zegt hij dat 20 miljard ‘wel heel veel’ lijkt en dat het in zijn tijd als Eurocommissaris moeilijk was een precies bedrag te berekenen.
Wollaars concludeert: “Ik moet constateren dat u – door de oorlog, heeft u uitgelegd – eerst hard van stapel bent gelopen als Eurocommissaris en dat nu een beetje gecompenseerd moet worden.” Timmermans noemt dat de conclusie van Wollaars, die toegeeft: “Mijn conclusie is een beetje kort door de bocht. U heeft uitgelegd wat de context was, dat geef ik toe. Maar het staat volgens mij wel.” Timmermans schiet daarna in de lach. “Lacht u mij nu uit?”, vraagt de presentator.
Timmermans schiet in de verdediging. “Nee, nee, nee. Wij zijn op natuur juist veel fermer als het gaat om het corrigeren van wat de natuur ziek maakt.” Hij verwijst naar strengere regels voor pesticiden, CO₂-reductie en stikstofbeleid. “Als je de natuur de ruimte geeft, herstelt ze snel. Dat is het wonderlijke en prachtige van de natuur. Dan kunnen we ook gaan toewerken naar meer natuurgebieden in Nederland.”
Bekijk de volledige uitzending hieronder.
